پیش بینی عملکرد ارقام گندم تحت تأثیر تغییرات اقلیم در استان خراسان جنوبی با استفاده از مدل dssat

چکیده یکی از مهمترین ابزارهای برنامه ریزی به منظور تأمین به موقع محصولات زراعی پیش بینی عملکرد این محصولات قبل از برداشت است. شناخت پارامترهای آب و هوایی و اثر آنها روی گیاهان زراعی یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش عملکرد و به تبع آن بالا بردن تولید می باشد. بنابراین شناخت معیارهای اقلیمی موثر بر میزان محصول بسیار حائز اهمیت است، زیرا با تهیه مدل هایی برای پیش بینی محصول می توان برنامه ریزی های لازم را برای تأمین نیازها در صورت کمبود آن محصول انجام داد. در این پژوهش، عملکرد سه رقم گندم (قدس، الوند و روشن ) در دو دوره مطالعاتی مختلف با استفاده از مدل dssat (نسخه 5/4 بتا) شبیه سازی شد. مناطق مورد مطالعه شامل شش منطقه بیرجند، نهبندان، خور، فردوس، بشرویه و قائن می باشند، همچنین شبیه سازی یک بار برای گندم آبی و سپس برای گندم دیم انجام شد و بر اساس آن تاریخ کاشت بهینه برای بدست آوردن حداکثر محصول، اثر تغییر اقلیم روی عملکرد محصول و نیز درآمد حاصل از برداشت آن تعیین گردید. نتایج نشان داد برای همه مناطق تغییر اقلیم اثر منفی بر عملکرد گندم آبی داشته و باعث کاهش 12 تا 38 درصد عملکرد دانه گندم در سال های 2023-2011 خواهد شد. افزایش درجه حرارت عامل اصلی کاهش عملکرد گندم آبی به دلیل انطباق مرحله گلدهی با تنش گرمایی شناخته شد. تاریخ کاشت برای این مناطق در دوره اول از سی ام مهرماه تا سی ام آبان ماه متغیر و برای دوره آتی از پانزدهم مهرماه تا پانزدهم آبان ماه می باشد. بر اساس بررسی های انجام شده برای گندم دیم، میانگین بارش سالانه مهمترین متغیر آب و هوایی در این نوع گندم محسوب می شود. بطوریکه در دو منطقه بیرجند و فردوس که مقدار بارندگی سالانه در دوره آتی کاهش یافته بود از مقدار عملکرد دانه نیز 6-5/1 درصد کاسته شده ولی در سایر ایستگاه ها مقدار بارندگی سالانه افزایش و در نتیجه مقدار عملکرد دانه نسبت به دوره پایه افزایش خواهد داشت، همچنین تاریخ کاشت برای کاشت دیم بسته به نوع منطقه از پانزدهم مهر تا پانزدهم آذر ماه و برای سال های 2023-2011 از سی ام مهر ماه تا پانزدهم آذر ماه متغیر می باشد. کلمات کلیدی: تغییر اقلیم?، خراسان جنوبی?، عملکرد گندم?، مدل dssat?